Kıbrıs'ta 1964 yılında yaşanan olaylar, Türk milletinin hafızasında cesaret ve fedakarlık sembolü olarak yer alan Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel'in kahramanlık öyküsünü yazdı. Kıbrıslı Müslüman Türklerin varoluş mücadelesi ile özdeşleşen bu olay, Türk Hava Kuvvetleri'nin tarihindeki ilk savaş kaybı olması nedeniyle büyük bir dönüm noktası olmuştur. Topel'in hayatı ve şehadeti, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı'nın motivasyon kaynaklarından biri haline gelmiştir.
Hayatı ve Askerlik Kariyeri
Cengiz Topel, 2 Eylül 1934 tarihinde Kocaeli’nin İzmit ilçesinde doğmuştur. Asker bir aileden gelen Topel, eğitimine Kuleli Askeri Lisesi'nde başlamış ve 1955 yılında Kara Harp Okulu'ndan mezun olmuştur. Teğmen rütbesiyle Hava Kuvvetleri'ne geçerek pilotluk eğitimi aldıktan sonra Kanada'da jet pilotluğu eğitimi almış ve daha sonra Türkiye'ye dönmüştür. Eskişehir 112. Filo'da F-100 Super Sabre pilotu olarak görev yapan Topel, kısa zamanda yetenekli ve cesur bir pilot olarak tanınmıştır.
Kıbrıs'taki Şehadeti: 1964 Hava Harekâtı
1964 yılı Ağustos ayında, Kıbrıs'ta Rum Milli Muhafız Ordusu tarafından Müslüman Türklere yönelik gerçekleştirilen saldırılar yoğunlaşmıştı. 1963’te başlayan bu saldırılar, özellikle Kanlı Noel Olayları ile ivme kazanmış ve Türk toplumu kendisini savunma pozisyonunda bulmuştur. Ağustos 1964'te Rumlar, Erenköy bölgesindeki Türk direnişçilerine karşı büyük bir saldırı başlattı. Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak bu soykırımı önlemek amacıyla 8 Ağustos 1964 tarihinde bir hava harekâtı düzenledi.
Son Görev ve Şehadeti
Yüzbaşı Cengiz Topel, bu harekâta Eskişehir'den kalkan F-100 savaş uçaklarından oluşan dörtlü kolun komutanı olarak katıldı. İlk dalışlarının ardından, ikinci dalışında Gemikonağı Limanı açıklarında yoğun uçaksavar ateşi ile uçağı isabet aldı. Uçağı alevler içinde kalan Topel, son ana kadar kontrolü kaybetmemeye çalışarak yerleşim yerlerinden uzaklaşmaya gayret etti. Fırlatma koltuğu ile paraşütle atlamayı başaran Topel, ne yazık ki Rum kontrolündeki bir bölgeye düştü.
Uluslararası savaş hukukuna göre esir muamelesi görmesi gereken Topel, Rum askerleri tarafından esir alındı ve ağır işkencelere maruz kaldı. Kendisine Türk ordusunun Kıbrıs'a yönelik planları hakkında bilgi almak istendi. Ancak tüm işkencelere rağmen "sır vermeyi" reddeden Topel, 9 Ağustos 1964 tarihinde şehit oldu. Olayın ardından, Rum tarafı durumu gizlemeye çalışsa da uluslararası kamuoyunun baskısı sonucu Topel’in cenazesi teslim edildi.
Kıbrıs Türkleri Üzerindeki Etkisi
Cengiz Topel’in şehadeti, Türkiye'de ve Kıbrıs Türkleri arasında büyük bir ulusal yas ve öfkeye yol açtı. Olayın uluslararası hukuku hiçe sayan bir barbarlık olarak algılanması, kamuoyunun Kıbrıs meselesine bakışını köklü bir şekilde değiştirdi. Topel, Cumhuriyet tarihinin ilk hava harp şehidi olarak anılırken, Kıbrıs davasının sadece diplomatik bir mesele değil, aynı zamanda bir vatan davası olduğu bilincini pekiştirdi.
Topel’in anısı, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı'nın gerçekleştirilmesi için gereken milli şuurun oluşmasında önemli bir motivasyon kaynağı oldu. Türk Silahlı Kuvvetleri, Kıbrıs Türklerine yönelik saldırılara karşı sessiz kalmayacağına dair kararlılığını bu olayla birlikte göstermiştir. Cengiz Topel, adının verildiği caddeler, okullar ve anıtlarla Kıbrıs davasının kahramanı olarak anılmaya devam etmektedir.
Kıbrıs semalarında Türk varlığını simgeleyen bir meşale olarak Cengiz Topel, Türk tarihine kahramanlık ve onur sembolü olarak kazınmıştır. Onun mirası, Kıbrıs Türklerinin özgürlük ve güvenliğinin kalıcı bir teminatı olarak yaşamaya devam edecektir.
