Lübnan'ın Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile imzaladığı Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Sınırlandırma Anlaşması, hukuki ve siyasi tartışmalara yol açtı. Anlaşmanın, Lübnan Meclisi'nin onayına sunulmadan imzalanması, birçok kesimden eleştiriler aldı ve anayasa ihlali iddialarını gündeme getirdi.
İmzalanma Töreni ve Eleştiriler
Lübnan ve GKRY, 26 Kasım'da başkent Beyrut'ta Baabda Sarayı'nda düzenlenen bir törenle, 18 yıl süren müzakereler sonucunda anlaşmayı imzaladı. Beyrut yönetimi, bu adımın deniz işbirliğini artırarak doğal kaynakların araştırılmasına katkı sağlayacağını savunsa da, anlaşmanın Meclis onayına sunulmadan imzalanması, anayasal meşruiyeti konusunda ciddi soru işaretleri doğurdu. Lübnan Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanı Fayiz Rasamini'nin anlaşmayı GKRY Lideri Nikos Hristodulidis ile imzalaması, tartışmaların fitilini ateşledi. Anlaşmanın Meclis onayına sunulup sunulmayacağı ise henüz belirsizliğini koruyor.
Hukukçulardan Gelen Tepkiler
A.A. muhabirine konuşan hukuk uzmanları, anlaşmanın mevcut haliyle anayasa ile çeliştiğini ve devletin egemenliği ile güvenliğini ilgilendiren konular kapsamında değerlendirildiği için iptale tabi olabileceğini ifade etti. Lübnanlı Milletvekili George Okais, sosyal medya üzerinden yaptığı paylaşımla, anlaşmanın imzalanma şekline itiraz etti. Okais, Lübnan Anayasası'nın 52. Maddesi'ne atıfta bulunarak, devletin mali yükümlülüklerini kapsayan anlaşmaların Meclis onayı olmadan yürürlüğe giremeyeceğini belirtti.
Uzman Görüşleri ve Anayasal İhlal İddiaları
Sınır meseleleri konusunda uzman olan Dr. İsam Halife, anlaşmanın Lübnan'a zarar verdiğini ve ülkenin Doğu Akdeniz'deki alan kaybının 2 bin 643 ile 5 bin kilometrekareye ulaşabileceğini öngördü. Halife, Anayasa'nın 52. Maddesi'nde uluslararası anlaşmaların Meclis'e sunulmasının zorunlu kılındığını vurguladı. Anlaşmanın Meclis'e sunulmadan imzalanmasının anayasaya aykırı olduğunu belirten Halife, milletvekillerinin Anayasa Konseyi'ne itiraz edilebileceğini ifade etti.
İlgili Ülkelerden Tepkiler
Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) de anlaşmaya yönelik tepkilerini dile getirdi. Türkiye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, Lübnan veya bölgedeki diğer kıyıdaş ülkelerin GKRY ile bu tür bir anlaşma imzalamasının Kıbrıslı Türklerin haklarını yakından etkilediğini belirtti. Milli Savunma Bakanlığı Sözcüsü Tuğamiral Zeki Aktürk, KKTC'nin haklarının yok sayıldığı anlaşmaları kabul etmelerinin mümkün olmadığını vurguladı. KKTC Dışişleri Bakanlığı ise anlaşmayı, daha önceki benzer düzenlemeler gibi yok hükmünde saydığını duyurdu.
Geçmişteki Gelişmeler
Lübnan ile GKRY arasında deniz yetki alanlarının belirlenmesine yönelik ilk mutabakat 2007 yılında sağlanmış, ancak o dönemde Lübnan Meclisi anlaşmayı kabul etmemişti. Ekim 2022'de Lübnan Cumhurbaşkanlığı, GKRY ile deniz sınırı konusunda bir uzlaşma sağlandığını duyurmuştu. Lübnan basınında yer alan haberlere göre, Cumhurbaşkanı Joseph Avn'ın GKRY'ye yaptığı ziyaretin ardından süreç hız kazanarak, iki taraf arasında teknik bir komite kurulmasına karar verildi. Eylül ayındaki görüşmelerde ise anlaşma taslağının son hali ele alındı. Doğu Akdeniz'de zengin enerji kaynaklarının keşfedilmesiyle birlikte Lübnan, GKRY, İsrail ve Suriye ile çeşitli müzakerelere girmiştir.
Lübnan'ın, GKRY ile imzaladığı MEB Sınırlandırma Anlaşması'nın hukuki geçerliliği ve uluslararası ilişkiler üzerindeki etkileri, önümüzdeki günlerde daha fazla tartışmaya yol açacağa benziyor.
